Bier in Zwolle : van de Witte Leeuw tot het Zwarte Schaap
Op vrijdag 17 november wordt in boekhandel Van der Velde in de Broeren (Achter de Broeren 1-3) om 20.00 uur weer een historische lezing in de reeks ‘Verhalen over Zwolle’ georganiseerd. Het verhaal van deze avond gaat over bier. Historicus Jan ten Hove neemt u mee op een reis door de stedelijke bierhistorie, vanaf de Middeleeuwen tot vandaag. Kunsthistoricus en directrice van het Vrouwenhuis Saskia Zwiers vertelt het verhaal van de familie Greve en bierbrouwerij De Gouden Kroon in de Voorstraat.
De muziek wordt verzorgd door het duo Sotto Voce, ArtEZ Conservatoriumstudenten Noa van den Berg (zang) en Denys Sukmanovskyi (piano).
Bier werd vroeger door jong en oud, rijk en arm, man en vrouw de hele dag door gedronken. Geen wonder dat Zwolle in de 17de eeuw meer dan vijftien brouwerijen telde! Een van de grootste was De Gouden Kroon in de Voorstraat. Dit familiebedrijf werd enige tijd geleid door de jonge Aleida Greve (1670-1742). Zij liet bij testament haar grote huis aan de Melkmarkt 53 na als Vrouwenhuis, een hofje voor bejaarde vrouwen.
Aanmelden
De lezing begint om 20.00 uur en de bijeenkomst eindigt om 22.00 uur. De inloop is vanaf 19.30 uur. De toegang is gratis maar een gift voor de organisatie wordt op prijs gesteld. Consumpties zijn voor eigen rekening. Belangstellenden kunnen zich aanmelden via communicatie@vanderveldeindebroeren.nl. De organisatie is in handen van Stichting het Vrouwenhuis. De avond wordt u aangeboden door het Erfgoedplatform Zwolle.
Excursie Vrienden 15 september 2023
Op vrijdag 15 september jongstleden bezochten we met een groep Vrienden het pas gerestaureerde paleis van de aartsbisschop met kapel aan de Maliebaan in Utrecht. We werden ontvangen in de tuin van het complex door monseigneur Woorts die ons informeerde over de geschiedenis. Vervolgens mochten wij de vele prachtig gerestaureerde vertrekken en kapel bewonderen.
Na afloop spoedden we ons naar de Augustinuskerk aan de Oude Gracht die nog in restauratie is. Deze neoclassicistische kerk is al enige tijd in restauratie. Door veel tegenvallers (dak, fundering) duurt de restauratie langer dan gepland. Maar het eindresultaat zal de moeite waard zijn. Dat is in deze fase al te zien. Na afloop werd nog een drankje gedronken in café Vasco Belo. Daarna werd er door diverse deelnemers nog gezellig gedineerd. Wederom een zeer geslaagde excursie!
Uit de Stentor:
De Parochie Thomas a Kempis liet drie 17de eeuwse schilderijen uit eigen collectie restaureren over de Duits-Zwolse mysticus Thomas a Kempis. Het meest beschadigde doek leverde een verrassende vondst op. ,,Men moet gedacht hebben: we maken er iets elegants van.”
De 17de eeuwse schilderijen lagen ruim zestig jaar in een Zwols depot. De eigenaar, de Parochie Thomas a Kempis, wilde de werken graag herstellen ter gelegenheid van het 550ste sterfjaar van Thomas a Kempis. Deze middeleeuwse Moderne Devoot schreef zijn wereldwijde bestseller De navolging van Christus op de Zwolse Agnietenberg. ,,De parochie zelf heeft geen geld. Het kost ons al moeite genoeg onze kerken in Zwolle, Hasselt, Kampen en Hattem in de benen te houden”, zegt Paulus ten Doeschate (72), voorzitter van de parochiale kunstcommissie.
,,Aanvankelijk ging het ons om twee stukken. Allereerst het portret van de 17de eeuwse Arnold Waeyer, aartspriester van Zwolle die veel heeft betekend voor de regio. Het paneel was erg vergeeld. Tot in de jaren zestig hing het in de pastorie van de Michaelkerk aan de Nieuwstraat, waar stevig werd gerookt. Ook een kleiner Italiaans getint doek met Thomas, Maria en kind was het opknappen waard. De derde vonden we eigenlijk te zwaar beschadigd, maar die kon meeliften in het hele verhaal.”
Overgeschilderd
De keuze viel op twee restaurators: Caroline van der Elst wijdde zich aan het Waeyer-paneel en de ‘kleine Thomas’ . En Michel van de Laar ontfermde zich over de gehavende ‘Zwolse Thomas’. ,,Hij kreeg ogenschijnlijk niet het beste deel, toch viel hij cultuurhistorisch gezien met zijn neus in de boter”, stelt Ten Doeschate. Restaurator Van de Laar zag namelijk al gauw dat het werk meer bevatte dan de weinig interessante buitenkant. Het origineel uit circa 1700 is volgens hem rond 1900 rigoureus overgeschilderd.
,,Michel adviseerde ons het geheel terug te brengen in de oorspronkelijk staat”, vertelt Ten Doeschate. ,,Hierbij liepen we wel het risico dat er niets van overbleef, tegelijkertijd hadden we weinig te verliezen gezien de slechte conditie.”
Decolleté
Restaurator Van de Laar, die 25 jaar voor het Rijksmuseum werkte en bekend is van het tv-programma Het Geheim van de Meester, verklaart in Stadsmuseum ANNO wat hij aantrof. Hoe het decolleté van de heilige maagd van oorsprong veel uitbundiger was. Het hele voorkomen van Maria was vrouwelijker. En het blote kind in haar armen werd pas later voorzien van een lendendoek.
,,Onder het stijve gedoe van de devote maagd vond ik een totaal andere Maria. In het origineel is zij sexyer, rondborstiger en haar stevige voeten waren ontbloot. Een vrouw van vlees en bloed, the girl next door. Door toenemende verpreutsing is de menselijke Maria doelbewust weggewerkt. Zo rigoureus dat ze een oor miste, en een derde voet kreeg. Vanuit Maria-verering is haar kroontje groter gemaakt dan in de oorspronkelijke versie. Men moet gedacht hebben: we maken er iets elegants van.”
Vakkundig man
De restaurator gelooft niet dat dit schilderij is vervaardigd door Hermanus Wolters (1682-1751), de Zwolse fijnschilder aan wie het doek werd toegeschreven. ,,Ongetwijfeld een vakkundig man, maar die heeft hier niets mee van doen. Aannemelijker vind ik dat het in Antwerpen is gemaakt.”
Ten Doeschate van de Parochie acht het zeker mogelijk dat het doek in Vlaanderen tot stand kwam, of door een Nederlandse kunstenaar met Vlaamse invloed. De opdracht voor het schilderij kwam ongetwijfeld van een welgestelde katholieke familie uit Zwolle. Of misschien gaf aartspriester Waeyer zelf de opdracht?
In het geheim
,,Katholieke erediensten waren tot 1672 verboden en werden in het geheim gehouden. Zwolle kende in die tijd vier katholieke schuilkerken. Veelal in rijkere patriciërshuizen. Het protestantse stadsbestuur had er baat bij de katholieken te betrappen op paapse overtredingen want dit leverde hoge boetes op, die de gemeentekas spekten.”
Dankzij voornamelijk gemeentelijke subsidie kwam de complete restauratie tot stand voor ruim 40.000 euro, circa 13.000 per stuk. Het resultaat is tot 23 juni te zien in Stadsmuseum ANNO onder de titel: Hoe Maria haar voet verloor. Wat Ten Doeschate betreft blijven de ‘kleinere Thomas’ en het Waeyer-portret in het museum aan de Melkmarkt. ,,De overschilderde Maria zou naar het Thomas a Kempis-museum van Bert Pierik kunnen op de Agnietenberg, bij begraafplaats Bergklooster. Andere mooie optie is het Geert Groote Huis in Deventer.”
Uit de Stentor van 4 mei 2023 door Marion Groenewoud